ถั่งเช่า ราชาแห่งสมุนไพร สารสำคัญและสรรพคุณที่หลายคนยังไม่รู้

มาทำความรู้จัก สารสำคัญในถั่งเช่า (Cordyceps) สมุนไพรชื่อดังจากประเทศจีน ที่ได้ชื่อว่าเป็นราชาแห่งสมุนไพร ถั่งเช่าเป็นยาสมุนไพรบำรุงร่างกายชั้นดีและยังเป็นเครื่องกระตุ้นสมรรถภาพทางเพศด้วย “ตังถั่งเช่า” แปลเป็นไทยได้ว่า “ฤดูหนาวเป็นหนอน ฤดูร้อนเป็นหญ้า” หรือ “หญ้าหนอน” เพราะสมุนไพรชนิดนี้ประกอบด้วย 2 ส่วน นั่นคือส่วนตัวหนอนผีเสื้อ และส่วนเห็ด เห็ดนี้จะเจริญอยู่บนตัวหนอน ในช่วงฤดูหนาวหนอนจะจำศีลอยู่ใต้หิมะ และเมื่อเข้าสู่หน้าร้อน เมื่อน้ำแข็งละลาย สปอร์เห็ดที่ละลายพัดไปกับน้ำแข็งจะตกลงบนพื้นดิน หนอนก็จะกินสปอร์เห็ด และสปอร์เห็ดก็เจริญเติบโตโดยใช้อาหารจากหนอน เห็ดจะเจริญงอกออกจากท้องและปากของหนอน และหนอนก็ค่อยๆตายไป หนอนที่ตายซากพร้อมกับเห็ดที่แห้งนั่นเองเรียกว่าสมุนไพรถั่งเช่า

แรกเริ่มเดิมที ถั่งเช่าพบได้ในทุ่งหญ้าบนภูเขาสูงของทิเบต, เนปาล และภูฏาน แต่ด้วยปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมในปัจจุบัน ทำให้อัตราการเจริญเติบโตของถั่งเช่าลดลงถึง 90% ในช่วง 25 ปีที่ผ่านมา ราคาถั่งเช่าสูงขึ้นถึง 25,000 USD/กิโลกรัม หรือประมาณ 750,000 บาทต่อกิโลกรัม จึงทำให้นักวิจัยศึกษาวิธีการเพาะถั่งเช่าจากแหล่งอื่นๆที่ไม่ได้เป็นสายพันธุ์มาจากที่ราบสูงทิเบต และพบว่ามีสรรพคุณใกล้เคียงกับถั่งเช่าตามธรรมชาติทีเดียว

ปัจจุบันถั่งเช่ามีจำหน่ายทั้งในรูปแบบสารสกัด, อบแห้ง, ทำเข้มข้น และรูปแบบผง สารสำคัญในถั่งเช่า มีสารสำคัญจำพวกไรโบนิวคลีโอไซด์ (Ribonucleoside), แมนนิทอล (Manitol), สเตอรอล (Strerol), กรดอินทรีย์, โพลีแซคคาไรด์ (polysaccharide), โปรตีน, โพลีเอไมด์ (Polyamide), กรดอะมิโน และวิตามิน รวมถึงแร่ธาตุต่างๆมากมาย ซึ่งสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ (Bioactive) ต่อร่างกาย สารสำคัญในถั่งเช่ามีประโยชน์ต่อสุขภาพดังตารางต่อไปนี้

สารสำคัญในถั่งเช่า และสรรพคุณ

1. โพลีแซคคาไรด์ สารต้านอนุมูลอิสระ, กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย, สมดุลน้ำตาลในเลือด, ลดไขมันในเส้นเลือด, ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง
2. ไรโบนิวคลีโอไซด์ กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย, บำรุงสุขภาพหัวใจ, ต้านเซลล์มะเร็งและเนื้องอก
3. สเตอรอล ต้านเซลล์มะเร็งและเนื้องอก
4. โปรตีน ต้านแบคทีเรีย, ต้านการอักเสบ, ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง

และเมื่อศึกษาและวิจัยผลของการทานถั่งเช่าต่อสุขภาพร่างกายในแง่มุมต่างๆ ก็สามารถสรุปได้ดังนี้

1. ถั่งเช่ามีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ (Anti-oxidant)

นักวิจัยเชื่อว่าหลายๆสรรพคุณของถั่งเช่ามีผลมาจากฤทธิ์การเป็นสารต้านอนุมูลอิสระของถั่งเช่านี่เอง ไม่ว่าจะเป็นสรรพคุณสารต้านแก่ (Anti-aging), ต้านมะเร็ง (Anti-cancer), ต้านการอักเสบ (Anti-inflammatory)และเพิ่มภูมิต้านทาน และจากการศึกษาเราพบว่าทั้งส่วนตัวหนอนผีเสื้อหรือส่วนของเห็ดของถั่งเช่าก็มีสมบัติต้านอนุมูลอิสระดีมากทั้งคู่

สารต้านอนุมูลอิสระเป็นสารที่ทำหน้าที่กำจัดอนุมูลอิสระในร่างกาย ที่ร่างกายผลิตขึ้นเองไม่ว่าจะจากการเผาผลาญพลังงานในร่างกายหรือรับจากภายนอก เช่นมลภาวะในอากาศ, ความเครียด, อาหารบางชนิด ทำให้เซลล์ร่างกายเราอ่อนแอและเสื่อมโทรมได้ง่ายจนเป็นหนึ่งในสาเหตุของการเกิดโรคต่างๆ เช่น โรคมะเร็ง, โรคหัวใจ, โรคอัลไซเมอร์หรือสัญญาณของความแก่ต่างๆ เช่น ริ้วรอยชัดขึ้น หรือผิวไม่นุ่มเด้งยืดหยุ่น ดังนั้นการเสริมสารต้านอนุมูลอิสระจึงเป็นการบำรุงร่างกายลึกถึงเซลล์

สารต้านอนุมูลอิสระจากสารสกัดถั่งเช่า จะมีฤทธิ์ต้านทานอนุมูลอิสระ ชนิด superoxide anions และ hydroxyl radicals ซึ่งมีการศึกษาหนึ่งพบว่าเมื่อหนูทดลองที่มีอายุมากทานสารสกัดถั่งเช่าแล้ว จะมีระดับอนุมูลอิสระในร่างกายสูงขึ้น ซึ่งช่วยพัฒนาความทรงจำและกระตุ้นสมรรถภาพทางเพศ นอกจากนี้การทดลองหนึ่งยังพบว่าหนูทดลองกลุ่มทานถั่งเช่ายังมีอายุยืนยาวกว่ากลุ่มที่ไม่ได้ทานอีกด้วย

2. ถั่งเช่ามีฤทธิ์ต้านมะเร็ง

มะเร็งเป็นโรคที่คร่าชีวิตประชากรโลกมากเป็นอันดับสอง และปัจจุบันเราสามารถรักษาโรคมะเร็งได้ด้วยการผ่าตัด, การฉายรังสี และการให้คีโม ซึ่งอาจมีผลข้างเคียงค่อนข้างมาก ดังนั้นนักวิจัยสายสุขภาพหลายแห่งจึงได้ให้ความสนใจให้สารสกัดธรรมชาติที่สามารถช่วยยับยั้งเซลล์มะเร็งได้

จากการศึกษาพบว่าสารสกัดถั่งเช่ามีความสามารถในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์เนื้องอก เช่นในการทดลองระดับเล็ก พบว่าเมื่อเพาะเลี้ยงเซลล์เนื้อเยื่อมะเร็งร่วมกับถั่งเช่า เช่น เซลล์มะเร็งปอด, มะเร็งลำไส้, มะเร็งตับและมะเร็งผิวหนัง จะพบว่าเซลล์มะเร็งเหล่านั้นเจริญเติบโตช้าลง โดยสารในถั่งเช่าจะเป็นพิษ (cytotoxic) เฉพาะต่อเซลล์มะเร็งเท่านั้น และไม่เป็นพิษต่อเซลล์ปกติ

นักวิจัยคาดว่าสารสกัดถั่งเช่ามีกลไกในการต่อต้านเซลล์มะเร็งหลากหลายวิธี เช่น มีฤทธิ์เป็นพิษต่อเซลล์, เสริมภูมิต้านทานร่างกาย, มีฤทธิ์ทำลายเซลล์มะเร็งโดยวิธี Apoptosis, มีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ, มีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเส้นเลือดในเซลล์มะเร็ง, ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย และฤทธิ์ยับยั้งการสร้างสารต้นกำเนิดเซลล์มะเร็ง

3. ถั่งเช่าเสริมภูมิคุ้มกันและช่วยเพิ่มพลัง

การที่ร่างกายมีระบบภูมิคุ้มกันที่ดี ทำให้เรามีความสามารถในการต่อต้านแบคทีเรีย, ไวรัสหรือสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามารุกรานร่างกาย หรือแม้หากร่างกายถูกรุกรานโดยเชื้อเหล่านี้ ร่างกายก็จะกำจัดได้โดยรวดเร็ว ซึ่งสารสกัดถั่งเช่าเป็นหนึ่งในสารที่ช่วยเสริมระบบภูมิคุ้มกันร่างกายให้แข็งแรงขึ้น ทั้งชนิดภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด (Innate immunity) และ ภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ (Adaptive Immunity)

นอกจากนี้ การที่ชาวจีนนิยมทานถั่งเช่าเพื่อเสริมกำลังวังชา หรือนิยมให้ผู้ป่วยทานถั่งเช่าเพื่อให้บำรุงให้มีแรงและหายป่วยเร็วขึ้นนั้น สามารถอธิบายได้โดยหลักวิทยาศาสตร์ เพราะจากการทดลองพบว่าเมื่อให้หนูทดลองทานสารสกัดถั่งเช่าชนิดสกัดจากน้ำปริมาณ 150 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม วันละ 1 ครั้งเป็นเวลา 7 วันต่อเนื่อง หรือทานสดปริมาณ 500 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม วันละ 1 ครั้งเป็นเวลา 4 สัปดาห์ต่อเนื่อง ผลการทดลองแสดงว่าหนูทดลองว่ายน้ำได้นานขึ้นกว่าปกติ 20 และ 24 นาทีตามลำดับ นั่นเป็นเพราะสารสำคัญในถั่งเช่าสามารถเพิ่มระดับภูมิคุ้มกันในร่างกายและช่วยเสริมการสังเคราะห์พลังงาน ATP ซึ่งเป็นหน่วยพลังงานหน่วยเล็กที่สุดที่ร่างกายสามารถนำไปใช้งานได้

การรับประทานถั่งเช่ายังช่วยเพิ่มความสามารถในการนำออกซิเจนไปใช้งาน จึงสามารถนำไปใช้เพิ่มพลังระหว่างออกกำลังกายได้ โดยอีกหนึ่งการศึกษาพบว่าเมื่อผู้สูงอายุสุขภาพดีรับประทานสารสกัดถั่งเช่า 3 กรัมต่อวันเป็นเวลา 6 สัปดาห์ต่อเนื่อง เมื่อให้ทดลองให้ผู้เข้าร่วมทดลองปั่นจักรยานแบบอยู่กับที่ จะพบว่ากลุ่มที่ทานถั่งเช่ามีระดับ VO2 Max เพิ่มขึ้นถึง 7% เมื่อเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้ทาน นั่นหมายถึงว่ากลุ่มที่ทานสกัดถั่งเช่ามีสมรรถภาพทางร่างกาย หรืออาจเรียกได้ว่าฟิตขึ้นนั่นเอง

ถั่งเช่ายังมีสรรพคุณลดความเครียดได้ เพราะสารสำคัญในถั่งเช่ามีผลต่อการหลั่งฮอร์โมนอะดรีนาลีน (ฮอร์โมนแห่งการตื่นตัว) และฮอร์โมนโดพามีน (ฮอร์โมนแห่งความสุข)

4. ถั่งเช่ามีผลช่วยบรรเทาโรคเบาหวาน

โรคเบาหวานเป็นโรคที่เกิดจากตับอ่อนสร้างฮอร์โมนอินซูลินน้อย ซึ่งฮอร์โมนอินซูลินเป็นฮอร์โมนที่นำน้ำตาลในกระแสเลือดไปใช้งาน และเมื่อฮอร์โมนอินซูลินไม่เพียงพอ ก็ทำให้น้ำตาลสะสมในเลือดสูง จนเกิดเป็นภาวะเบาหวาน สารสกัดสมุนไพรบางชนิดมีสรรพคุณช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในสภาวะปกติได้ เช่น ถั่งเช่า เป็นต้น

ถั่งเช่ามีน้ำตาลพอดีแซคคาไรด์ชนิดหนึ่งชื่อ Cs-4 ซึ่งเป็นสารสำคัญช่วยบรรเทาโรคเบาหวานได้ เมื่อทานน้ำตาล Cs-4 ปริมาณ 2 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวันเป็นเวลา 25 วัน จะเพิ่มความไวในการตอบสนองของเซลล์ต่อฮอร์โมนอินซูลิน (insulin sensitivity) นั่นคือร่างกายจะไปน้ำตาลในกระแสเลือดไปใช้งานได้ดีขึ้น และร่างกายจะไม่หลั่งฮอร์โมนอินซูลินมากเกินไปเมื่อร่างกายทานคาร์โบไฮเดรต อีกผลการทดลองหนึ่งยังพบว่าการทานถั่งเช่าสามารถเพิ่มความทนทานต่อน้ำตาล (glucose tolerance) ด้วย ซึ่งหมายถึงร่างกายสามารถเพิ่มความสามารถในการผลิตอินซูลินออกมาลดระดับน้ำตาลให้อยู่ในระดับปกติได้รวดเร็วขึ้น

บางการศึกษารายงานว่าถั่งเช่าสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ระดับปกติได้เนื่องจากสารสำคัญในถั่งเช่าทำหน้าที่คล้ายฮอร์โมนอินซูลิน

5. ถั่งเช่ามีผลช่วยเสริมสมรรถภาพทางเพศ

ถั่งเช่าได้ชื่อว่าเป็น”ไวอากร้าแห่งเทือกเขาหิมาลัย” เนื่องจากถั่งเช่ามีผลช่วยเสริมสมมรภาพทางเพศ เพราะถั่งเช่าไปเสริมการทำงานของยีนในเซอร์ทอร์ไล เซลล์ (sertoli cell) ซึ่งเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่ในการผลิตสเปิร์มและสารหล่อเลี้ยงอสุจิ

ถั่งเช่ามีความสามารถไปกระตุ้นการผลิตฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศชายที่มีหน้าที่สร้างความเป็นชาย รวมถึงการสร้างเชื้ออสุจิด้วย และถั่งเช่ายังเพิ่มความต้องการทางเพศและกระตุ้นทั้งเพศชายและหญิงได้มากถึง 66% การวิจัยพบว่าเมื่อทดลองให้ผู้ชายทานอาหารเสริมถั่งเช่า พบว่าปริมาณสเปิร์มในอสุจิเพิ่มขึ้นถึง 33% และปริมาณสเปิร์มที่ผิดปกติลดลงถึง 29%

6. ถั่งเช่ามีประโยชน์ต่อสุขภาพหัวใจ

ในประเทศจีน ถั่งเช่าได้ขึ้นทะเบียนว่าเป็นยาที่ใช้รักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ (arrhythmia) ซึ่งเกิดจากหัวใจเต้นช้าไป, เร็วไปหรือหัวใจเต้นผิดปกติ

ถั่งเช่ายังลดความเสี่ยงจากโรคไตเรื้อรัง จึงเป็นการลดความสี่ยงจากอาการหัวใจล้มเหลวเนื่องจากโรคไตเรื้อรังได้ ซึ่งคาดว่าเป็นผลจากปริมาณสารอะดีโนซินในถั่งเช่า เพราะสารอะดีโนซินเป็นสารยับยั้งความผิดปกติของวงจรในหัวใจที่เป็นเหตุให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ นอกจากนี้ถั่งเช่ายังมีผลช่วยควบคุมระดับคอเลสเตอรอลในเลือดด้วย โดยถั่งเช่าจะไปลดระดับไขมัน LDL หรือไขมันคอลเลสเตอรอลตัวไม่ดี การลดระดับ LDL จะเป็นการลดความเสี่ยงต่อโรคหัวใจอุดตันได้อย่างมาก

 

จากประโยชน์มากมายอันน่ามหัศจรรย์ของถั่งเช่า เราจึงไม่แปลกใจเลยว่าทำไมถั่งเช่าถึงเป็นสุดยอดสมุนไพรในตำราจีน การบริโภคถั่งเช่านับได้ว่าปลอดภัยกับบุคคลทั่วไป ถึงแม้ปัจจุบันยังไม่มีข้อกำหนดว่าห้ามทานเกินวันละเท่าไหร่จึงก่อให้เกิดผลข้างเคียง แต่โดยทั่วไปจะแนะนำให้ทานวันละ 1 – 3 กรัมจึงปลอดภัยต่อร่างกายและให้ประโยชน์ได้มากที่สุด แต่สมุนไพรหรือ สารสำคัญในถั่งเช่า ทุกชนิดย่อมมีข้อจำกัดหรือข้อควรระวัง นั่นคือ หญิงตั้งครรภ์หรือหญิงกำลังให้นมบุตรอาจยังไม่แนะนำให้รับประทานเนื่องจากยังมีผลการศึกษาไม่เพียงพอต่อผลกระทบในระยะยาว และผู้ที่ทานยากดภูมิคุ้มกันไม่ควรทานถั่งเช่า เนื่องจากถั่งเช่ามีฤทธิ์เสริมภูมิคุ้มกัน

อ้างอิง บทความ สารสำคัญในถั่งเช่า

• Benzie, I., & Wachtel-Galor, S. (2011). Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects (Chapter 5 Cordyceps as an Hernal Drug)) (2nd ed.). Boca Raton: CRC Press.
• Ji DB, Ye J, Li CL, Wang YH, Zhao J, Cai SQ. Antiaging effect of Cordyceps sinensis extract. Phytother Res. 2009;23(1):116‐122.
• Shashidhar, M., Giridhar, P., Udaya Sankar, K., & Manohar, B. (2013). Bioactive principles from Cordyceps sinensis: A potent food supplement – A review. Journal Of Functional Foods, 5(3), 1013-1030.
• Xiao, J. H., Xiao, D. M., Chen, D. X., Xiao, Y., Liang, Z. Q., & Zhong, J. J. (2012). Polysaccharides from the Medicinal Mushroom Cordyceps taii Show Antioxidant and Immunoenhancing Activities in a D-Galactose-Induced Aging Mouse Model. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2012, 273435.
• Yi, X., Xi-zhen, H. & Jia-shi, Z. Randomized double-blind placebo-controlled clinical trial and assessment of fermentation product of Cordyceps sinensis (Cs-4) in enhancing aerobic capacity and respiratory function of the healthy elderly volunteers. Chin. J. Integr. Med. 10, 187–192 (2004).

---